ELV Light | Kiến Thức Về Nguồn Sáng & 3 Lớp Chiếu Sáng Cơ Bản

Trong thiết kế kiến trúc hiện đại, ánh sáng không còn là yếu tố phụ trợ mà đã trở thành chiều thứ tư – yếu tố cấu trúc vô hình nhưng lại có khả năng định hình không gian, nâng cao trải nghiệm sống và truyền cảm xúc.

Khi ánh sáng được bố trí đúng cách, nó không chỉ giúp con người nhận diện tốt hơn các hình khối kiến trúc mà còn tôn vinh vật liệu, mở rộng không gian thị giác và hỗ trợ các hoạt động sinh hoạt, làm việc hàng ngày.

Đèn Led ELV Chính hãng - Elvlight.vn (46) — Đèn Led ELV Chính hãng – Elvlight.vn (46)

Bài viết này giúp bạn nhận diện đúng vai trò của ánh sáng trong nội thất, phân biệt các loại nguồn sáng và hiểu rõ ba lớp chiếu sáng cơ bản: chiếu sáng chung, chiếu sáng chức năng và chiếu sáng nhấn.

I. Ánh sáng – Chiều thứ tư trong kiến trúc

Ánh sáng tự nhiên, với đặc tính thay đổi liên tục theo thời gian, là yếu tố sống động và không thể thay thế. Nó có thể nhuộm đỏ chân trời buổi bình minh, chiếu xuyên qua mây sau cơn mưa, nhấp nhô trên tán lá hay tràn qua rèm cửa làm hiện ra từng hạt bụi mịn – tất cả đều khơi dậy cảm xúc và tạo nên trải nghiệm trực quan đầy thi vị.

Tuy nhiên, ở những không gian hoặc thời điểm thiếu sáng, ánh sáng nhân tạo đóng vai trò thay thế, nhưng nếu được thiết kế đúng, nó có thể mô phỏng các đặc điểm sáng – tối – đậm – nhạt tự nhiên.

II. Nhận diện ba dạng nguồn sáng theo phương pháp bố trí

1. Chiếu sáng trực tiếp

Là ánh sáng đi thẳng từ đèn đến bề mặt cần chiếu. Loại chiếu sáng này mang lại ánh sáng rõ nét, tiết kiệm điện và làm nổi bật vật thể. Tuy nhiên, nếu không có xử lý tán quang, dễ gây chói lóa.

2. Chiếu sáng gián tiếp

Là ánh sáng phản xạ từ trần, tường hoặc sàn trước khi đến mắt người dùng. Loại chiếu sáng này tạo cảm giác nhẹ nhàng, chiều sâu và thư giãn. Tuy nhiên, hiệu suất sử dụng năng lượng thấp hơn do có tổn hao phản xạ.

Lưu ý: Chiếu sáng gián tiếp không phù hợp với không gian mở (sân vườn, hành lang lớn…).

3. Kết hợp trực tiếp và gián tiếp

Phổ biến trong các công trình yêu cầu vừa công năng vừa thẩm mỹ – đặc biệt trong nhà hàng, biệt thự, khách sạn hoặc phòng khách cao cấp.

III. Phân lớp ánh sáng trong thiết kế nội thất

1. Chiếu sáng chung (General Lighting)

Chiếu sáng chung là lớp ánh sáng nền tảng, giúp thị giác con người bao quát và nhận biết không gian tổng thể, từ hình khối kiến trúc đến bố cục nội thất. Đây là nguồn sáng được sử dụng nhiều nhất trong ngày, thường là ánh sáng đầu tiên được bật lên khi bạn bước vào căn phòng.

Ánh sáng này đóng vai trò tạo nên cảm giác an toàn, dễ chịu và dễ hòa nhập với không gian. Đèn chiếu sáng chung thường có góc chiếu rộng (≥60°) và phải đảm bảo ánh sáng lan tỏa đều khắp phòng. Có thể chọn cách chiếu sáng trực tiếp hoặc gián tiếp tùy theo ý đồ thiết kế.

Ví dụ thiết bị chiếu sáng chung:

Đèn downlight âm trần
Đèn ốp trần, đèn thả trần
Đèn dây LED lắp trong thanh nhôm âm/nổi
Đèn chùm, đèn ray từ chiếu tỏa
Đèn cây, đèn tường

Chiếu sáng trực tiếp giúp hiển thị rõ vị trí nguồn sáng, tạo cảm giác sáng rõ – phù hợp với các không gian cần tính thực dụng.
Chiếu sáng gián tiếp giúp giấu đi nguồn sáng, tạo nên ánh sáng mềm mại và chiều sâu không gian – thường được dùng trong các thiết kế trần giật cấp.

Lưu ý về công suất và bố trí:

Trần cao 2.5m–3m: dùng downlight 6–9W
Trần cao 3m–4m: nên dùng đèn 10–12W
Ví dụ: Phòng 20m² → 20/2.5 = ~8 đèn 9W
Đèn dây LED hoặc T5: nên ≤22W/m và có mặt tán quang
Đèn chùm: bóng LED bulb ≤5W/đui
Đèn gắn tường: bóng đơn ≤11W, bóng đôi ≤15W, cần mặt che chống chói

Gợi ý bố trí theo mục đích:

Đặt đèn ở giữa phòng → sàn và đồ vật sáng rõ, phù hợp cho mục đích sử dụng thực tế
Đặt đèn sát tường → tạo cảm giác gọn gàng, thẩm mỹ chiều ngang, thích hợp cho không gian nhỏ hoặc trưng bày

2. Chiếu sáng chức năng (Task Lighting)

Lớp ánh sáng thứ hai hướng đến hoạt động cụ thể của con người: đọc, viết, nấu ăn, sinh hoạt cá nhân… Ánh sáng công năng phải đủ mạnh, chiếu chính xác vào khu vực sử dụng để đảm bảo hiệu quả và bảo vệ thị lực.

Các vị trí cần chiếu sáng công năng:

Đèn bàn làm việc, đèn bàn ăn
Đèn quầy bếp, đèn tủ rượu, đèn tủ quần áo
Đèn nhà vệ sinh, đèn hành lang, đèn bậc cầu thang

Lưu ý kỹ thuật:

Nguồn sáng ở tầm thấp (đèn gắn tường, đèn thả…) nên có chao che hoặc bộ tán quang để tránh chói mắt
Đèn gắn gần cửa ra vào → cao 1.55m – 1.80m
Đèn treo gần TV → không vượt quá 2/3 chiều cao TV
Ánh sáng phải hài hòa với nội thất về màu sắc, vật liệu, phong cách

3. Chiếu sáng tạo điểm nhấn (Accent / Spot Lighting)

Lớp chiếu sáng thứ ba đóng vai trò thẩm mỹ và nghệ thuật, thu hút thị giác vào các chi tiết đặc biệt như décor, tác phẩm nghệ thuật, vật thể nội thất quan trọng.

Mục đích:

Tạo sự chú ý có chủ ý đến một đối tượng trong không gian
Tạo vùng tương phản sáng – tối để làm nổi bật điểm nhấn
Thêm chiều sâu thị giác, tránh cảm giác nhàm chán và bằng phẳng

Kỹ thuật chiếu sáng nhấn:

Sử dụng đèn góc chiếu hẹp ≤15° (spotlight)
Cường độ ánh sáng nhấn ≥3 lần so với ánh sáng nền
Có thể kết hợp chiếu sáng tương phản màu (ánh sáng vàng giữa nền trắng…)
Nhấn tập trung: chiếu rõ đối tượng cụ thể
Nhấn khuếch tán: nhấn dải sáng bao quanh vật thể

Đối tượng chiếu nhấn:

Tranh, tượng, phù điêu, đồ décor
Kệ sách, đầu sofa, bàn trà, kệ TV
Các khe, viền, cột kiến trúc

Đèn thường dùng:

Đèn downlight spot
Đèn rọi ray âm hoặc nổi
Đèn ống bơ, đèn rọi tranh
Đèn âm sàn chiếu ngược
Đèn led dây hoặc T5 để nhấn viền

Lưu ý quan trọng:

Không nên chiếu nhấn liên tiếp vào các vật thể khác độ cao trên cùng mặt phẳng → dễ gây rối thị giác
Cần xác định trước khoảng cách, góc chiếu, công suất và màu ánh sáng để tạo hiệu ứng mong muốn

IV. Phân loại hướng nguồn sáng trong thiết kế chiếu sáng

Trong chiếu sáng kiến trúc nội thất, hướng của nguồn sáng cũng là một yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến cảm xúc thị giác, khả năng nhận diện không gian và hiệu quả thẩm mỹ. Có ba hướng chính của nguồn sáng được sử dụng phổ biến: dọc, ngang và xiên – mỗi loại phù hợp với từng mục đích và lớp chiếu sáng khác nhau.

1. Nguồn sáng dọc

Đây là hướng ánh sáng tự nhiên nhất và gần gũi nhất với thói quen tiếp nhận của mắt người. Do đặc tính của ánh sáng mặt trời và thói quen nhìn từ trên xuống của thị giác con người, ánh sáng theo hướng dọc đóng góp đến 80% khả năng nhận diện không gian.

Giúp nhận biết hình khối, chiều sâu, kích thước và ranh giới căn phòng.
Được ứng dụng hiệu quả cho cả ba lớp chiếu sáng: chung, chức năng và nhấn.
Phù hợp với các nguồn sáng từ trần, ốp trần, đèn downlight, spotlight hướng xuống, đèn cây, đèn tường cao…

2. Nguồn sáng ngang

Ánh sáng theo phương ngang thường mang tính kỹ thuật và định hướng – rất thích hợp cho chiếu sáng chức năng hoặc trang trí nhẹ.

Ứng dụng phổ biến: đèn tủ bếp, tủ sách, đèn soi gương, đèn rọi kệ, đèn led chân tường hoặc chỉ dẫn lối đi.
Nên dùng ánh sáng nhẹ, công suất thấp để không gây chói hoặc làm rối mắt.
Hiệu quả khi cần nhấn mạnh phạm vi sử dụng thấp hoặc tôn vinh các chi tiết nội thất theo chiều ngang.

3. Nguồn sáng xiên

Ánh sáng theo phương xiên (tức là từ trên hắt xuống, hơi nghiêng) tạo cảm xúc thị giác mạnh, gần gũi với ánh sáng tự nhiên như nắng chiều, ánh trăng qua cửa sổ…

Thường được sử dụng trong chiếu sáng nhấn, đặc biệt là trong nghệ thuật chiếu sáng tác phẩm, décor.
Tạo vùng sáng tinh tế, gợi chiều sâu và cảm giác thư giãn.
Không nên để vệt sáng xiên quá dài – tối đa 1/3 chiều dài không gian – để tránh mất cân đối ánh sáng.

Lưu ý: Khi tư vấn – thiết kế chiếu sáng cho một không gian riêng biệt hay cho toàn bộ một ngôi nhà, việc đầu tiên là chúng ta làm là tạo nguồn sáng chung trước. Sau đó, mới tính đến các khu vực chức năng. Và sau cùng là chiếu sáng tạo điểm nhấn để tới những vị trí hoặc đồ vật muốn trưng bày. Chuyển từ tổng quát sang cụ thể, là cách tiếp cận tốt nhất cho hầu hết mọi không gian, đặc biệt là khi nói đến thiết kế ánh sáng. Cuối cùng là lắp đặt công tắc điều khiển riêng biệt cho từng loại đèn để tạo hiệu quả chiếu sáng và tiết kiệm chi phí sử dụng.

V. Nhận diện cách chiếu sáng theo phong cách kiến trúc nội thất

Không gian nội thất không chỉ định hình bằng vật liệu, màu sắc hay bố cục mà còn được “hoàn thiện” bởi ánh sáng. Việc lựa chọn giải pháp chiếu sáng không thể tách rời khỏi phong cách thiết kế kiến trúc – vì mỗi phong cách sẽ đòi hỏi một cách tiếp cận ánh sáng hoàn toàn khác nhau về hình thức, cường độ và cảm xúc thị giác.

Dưới đây là ba phong cách nội thất phổ biến cùng đặc trưng chiếu sáng tương ứng:

1. Phong cách kiến trúc tối giản (Minimalist)

Lấy sự đơn giản và tối ưu làm cốt lõi, không gian tối giản thường hạn chế tối đa chi tiết trang trí, màu sắc tương phản và vật dụng rườm rà. Do đó, ánh sáng trong phong cách này phục vụ cho sự thư giãn và nhận diện rõ ràng không gian, hơn là tạo điểm nhấn phô trương.

Đặc điểm chiếu sáng:

Sử dụng nguồn sáng dọc trên cùng một mặt phẳng, thường từ trần hoặc tường phẳng, không tạo quá nhiều tầng lớp chiếu sáng khác nhau.
Chủ yếu dùng đèn âm trần, đèn LED thanh, hoặc đèn ốp trần kiểu dáng tinh gọn.
Ánh sáng đồng đều, lan tỏa, ít chuyển đổi màu sắc hoặc góc chiếu.
Màu ánh sáng thường là trắng trung tính (4000K) hoặc hơi ấm (3000K), ăn khớp với tone màu nền tường.
Hạn chế đèn chức năng và chiếu sáng điểm nhấn – hoặc nếu có, thì rất nhẹ nhàng và không đặt nặng yếu tố trang trí.

Phù hợp với:
Người trẻ hiện đại, bận rộn, cần một không gian yên tĩnh, ít chăm sóc, dễ dọn dẹp, dễ “nghỉ ngơi đầu óc”.

2. Phong cách kiến trúc tiện nghi – hiện đại

Đây là phong cách phổ biến nhất hiện nay, khi không gian sống được phân chia rõ ràng theo từng chức năng cụ thể (bếp, phòng ăn, làm việc, giải trí…) và được lấp đầy bởi các vật dụng nội thất tiện nghi.

Đặc điểm chiếu sáng:

Sử dụng đầy đủ 3 lớp ánh sáng: chiếu sáng chung, chiếu sáng chức năng và chiếu sáng điểm nhấn.
Đa dạng về chủng loại đèn: đèn thả bàn ăn, đèn tủ bếp, đèn hành lang, đèn hắt tranh, đèn cây, đèn rọi ray…
Tùy biến cao về màu ánh sáng (từ 2700K đến 6500K) theo từng khu vực.
Người dùng thường yêu cầu hệ thống điều khiển đèn riêng biệt cho từng khu vực – tiện lợi, tiết kiệm và dễ điều chỉnh.

Phù hợp với:
Gia đình năng động, quan tâm đến trải nghiệm không gian sống, yêu thích tiện nghi và cá nhân hóa trong nội thất.

3. Phong cách kiến trúc hoài cổ (Cổ điển – Vintage – Indochine)

Không gian cổ điển thường chứa nhiều chi tiết phức tạp: phào chỉ, hoa văn, phù điêu, tường gờ hoặc đồ nội thất mang dấu ấn thời gian. Do đó, việc chiếu sáng phải vô cùng tinh tế để tôn vinh nét đẹp cổ xưa mà không làm “vỡ” cảm xúc thị giác.

Đặc điểm chiếu sáng:

Ánh sáng chung khó đạt độ đồng đều do nhiều chi tiết tạo vùng khuất sáng → cần xử lý phối hợp giữa đèn chính và phụ.
Sử dụng nhiều đèn thả cổ điển, đèn gắn tường, đèn để bàn, đèn cây… kiểu dáng nghệ thuật hoặc mang nét cổ kính.
Màu ánh sáng chủ đạo là ấm vàng nhẹ (2700K–3000K), mang lại cảm giác ấm cúng, gần gũi.
Đèn downlight âm trần kích thước nhỏ có thể được dùng đan xen ở hành lang, phòng chức năng hoặc làm sáng các hốc tường, ô cửa.

Phù hợp với:
Người yêu thích không gian hoài niệm, sưu tầm đồ décor nghệ thuật hoặc các không gian như homestay, biệt thự cổ, nhà truyền thống được cải tạo.

I. Ánh sáng – Chiều thứ tư trong kiến trúc